Η μεγάλη ιδέα: σίδηρο-εξαρτώμενη φλεγμονή

Το παρακάτω άρθρο είναι περίληψη επιστημονικής εργασίας του Paolo Zamboni με τίτλο "The Big Idea: Iron-dependent inflammation in venous disease and proposed parallels in multiple sclerosis".  Η εργασία εμφανίστηκε στο περιοδικό The Royal Society of Medicine το 2006.  Ο συγγραφέας της προτείνει, ως αιτιακά σχετιζόμενες με την πολλαπλή σκλήρυνση, τις σίδηρο-εξαρτώμενες φλεγμονές, και παίρνει για παράδειγμα αυτές που συμβαίνουν σε χρόνιες φλεβικές ασθένειες των κάτω άκρων.  Η "μεγάλη ιδέα" του τίτλου δικαιολογείται από την κατεύθυνση για την μελέτη της πολλαπλής σκλήρυνσης, την οποία προτείνει η εργασία: δεν είναι η αυτοάνοση κατεύθυνση, αλλά μία άλλη, που περιλαμβάνει την συγκέντρωση σιδήρου.

1η παρατήρηση: η φιβρίνη (fibrin), μία πρωτείνη που βοηθά στην πήξη του αίματος και την επούλωση των πληγών, παρατηρήθηκε από τον Ζαμπόνι σε φλεβικές πληγές στα πόδια, με την τάση να σκληραίνει τα τοιχώματα των φλεβών.  Το ίδιο εύρημα είναι ορατό σε περικοιλιακές εστίες στην πολλαπλή σκλήρυνση, όπου επίσης οι φλέβες έχουν σκληρά τοιχώματα.

Δική μου παρατήρηση: είναι εντυπωσιακό πως η διάσπαση των προϊόντων της φιβρίνης, συμπεριλαμβανομένου του κολλαγόνου, που αποδεδειγμένα προφυλάσσει την υγεία του ενδοθηλίου, αυξάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ μειώνεται πολύ στη διάρκεια της λοχείας.  Αυτός είναι ένας από τους μηχανισμούς που εξηγεί, πιθανόν, γιατί υπάρχει μία αυξημένη τάση για υποτροπές τους πρώτους μήνες μετά τον τοκετό.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19342052

2η παρατήρηση: η εναπόθεση σιδήρου στις χρόνιες φλεβικές ασθένειες των κάτω άκρων έχει σχέση με την διαρροή ερυθρών κυττάρων του αίματος, όταν το τελευταίο λιμνάζει λόγω κακής ροής.  Η αποδόμηση των ερυθρών κυττάρων γίνεται από τα μακροφάγα.  Ο σίδηρος που απελευθερώνεται ενσωματώνεται στην φεριτίνη, η δομή της οποίας με τη χρόνια συγκέντρωση σιδήρου αλλάζει σε αιμοσιδερίνη.

3η παρατήρηση: η υπερσυγκέντρωση σιδήρου έλκει, σε χημικό επίπεδο, τα λευκά κύτταρα του αίματος στην περιοχή.  Τα λευκοκύτταρα είχαν εντοπιστεί, ήδη το 1988, στη μικροκυκλοφορία του αίματος σε σημεία όπου υπήρχε αυξημένη φλεβική πίεση, στα κάτω άκρα.  Όταν υπάρχει αυξημένη φλεβική πίεση, συγκεκριμένα μόρια πρόσδεσης ευνοούν την παγίδευση των λευκών κυττάρων στα τοιχώματα των φλεβών και άρα την μετανάστευσή τους στην περιοχή της φλεγμονής.  Αυτά που κυρίως εντοπίστηκαν ήταν τα μακροφάγα και τα Τ-λεμφοκύτταρα.

Προσωπικό συμπέρασμα: μέχρι στιγμής, και όσον αφορά τα κάτω άκρα, η εργασία έχει δείξει πως γίνονται φλεγμονές εξ αιτίας του σιδήρου, όταν το αίμα δεν κυκλοφορεί καλά, και πως αυτές οι φλεγμονές έλκουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού στην περιοχή.  Μένει να δούμε αν παρόμοιο μοντέλο θα μπορούσε να ισχύει στην πολλαπλή σκλήρυνση.  Ήδη η παρουσία φιβρίνης στις εστίες είναι μία βασική ομοιότητα.

4η παρατήρηση: η μαγνητική φλεβογραφία επιβεβαιώνει την σχέση ανάμεσα στις εστίες της πολλαπλής σκλήρυνσης και στις φλέβες, καθώς σε 94 από τις 95 περιπτώσεις, κάθε εστία έχει στο κέντρο της μία φλέβα.  Η φλεγμονή, στην πολλαπλή σκλήρυνση, χαρακτηρίζεται επίσης από τη μετανάστευση μακροφάγων και Τ-κυττάρων στην περιοχή της εστίας.  Τα μακροφάγα εμφανίζονται με αυξημένες αποθήκες σιδήρου (θυμηθείτε πως, νωρίτερα, έχουν δεσμεύσει τα ερυθρά κύτταρα του αίματος που πεθαίνουν όταν το αίμα λιμνάζει, στο παράδειγμα των κάτω άκρων).  Εμφανίζονται, λοιπόν, και στην πολλαπλή σκλήρυνση να έχουν σημαντικές ενδοκυτταρικές αποθήκες σιδήρου.  Σε δείγμα ούρων ασθενών με MS έχει, επίσης, εντοπιστεί αιμοσιδερίνη - είναι η αλλαγμένη φεριτίνη, λόγω χρόνιας συγκέντρωσης σιδήρου, όπως ακριβώς και συνέβη και στα κάτω άκρα.  Τα υπερφορτωμένα με σίδηρο μακροφάγα αυξάνουν τον κίνδυνο της απελευθέρωσης σιδήρου, και άρα της παραγωγής ελεύθερων ριζών, διαδικασία που συνδέεται με το γήρας (θα μπορούσε, αναρωτιέμαι, αυτή η διαδικασία να εξηγεί την προοδευτική επιδείνωση στην πολλαπλή σκλήρυνση, ακόμη και χωρίς την παρουσία εστιών;).

Οι παθοφυσιολογικές ομοιότητες των φλεγμονών στα κάτω άκρα και στην πολλαπλή σκλήρυνση είναι εντυπωσιακές, και η αναγκαστική παρουσία του σιδήρου δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.  Εμπλέκεται σαφέστατα η αιμοδυναμική των φλεβών.  Η εργασία εμφανίστηκε το 2006, και δεν προτείνεται ακόμη εδώ η πιθανή γεωγραφία αυτής της βλάβης.  To CCSVI ήρθε λίγο αργότερα να προτείνει μία κομψή εξήγηση για τη ρήξη του αιματεγκεφαλικού φραγμού και την παρουσία ερυθρών κυττάρων, μακροφάγων, σιδήρου, φλεγμονής στο κεφάλι.  Ο Zamboni χαρακτηριστικά αναφέρει, στο τέλος, πως οι φλεγμονώδεις εστίες της πολλαπλής σκλήρυνσης εξαπλώνονται αντίστροφα προς τη φορά του αίματος μέσα στο κεφάλι, λες και η δημιουργία τους εξηγείται μόνο μέσω κάποιας παλίνδρομης ροής.

Διαβάστε περισσότερα εδώ:

http://jrsm.rsmjournals.com/cgi/content/full/99/11/589#REF4

Επεξήγηση όρων: το αίμα αποτελείται από πλάσμα, το υγρό μέσα στο οποίο θρεπτικά συστατικά κυκλοφορούν, από ερυθρά αιμοσφαίρια και λευκά αιμοσφαίρια (στο κείμενο αναφέρονται ως ερυθρά και λευκά κύτταρα αντίστοιχα).  Τα ερυθρά αιμοσφαίρια παράγουν την αιμοσφαιρίνη, η οποία με τη βοήθεια του σιδήρου συλλαμβάνει το οξυγόνο στους πνεύμονες και το μεταφέρει στα όργανα του σώματος.  Τα λευκά αιμοσφαίρια είναι διαφόρων ειδών και λειτουργιών, με κύριο σκοπό την άμυνα του οργανισμού (ανοσοποιητικό σύστημα).  Τέτοια είναι, π.χ., τα μακροφάγα, που τρώνε νεκρά κύτταρα, και τα Τ και Β λεμφοκύτταρα, τα οποία, εναλλάξ, καταστρέφουν μολυσμένα κύτταρα και παράγουν αντισώματα που στρέφονται εναντίον συγκεκριμένων αντιγόνων, σημαδεύοντάς τα για την καταστροφή τους από άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.