Μια εικόνα γεμάτη λέξεις

Σήμερα θα ξεκινήσουμε διαφορετικά. Δείτε το παρακάτω σχέδιο και σκεφτείτε λίγο τον τρόπο που σχετίζονται μεταξύ τους τα επιμέρους στοιχεία του. Παραθέτω την αυθεντική λεζάντα και μια ελεύθερη μετάφρασή της:

Figure 3: Composite photograph, showing location of plaques in the seventh cervical segment in eighteen cases. The lesions have been drawn within a standard outline of the cord. There is an obvious preponderance of fan-shaped lesions in the lateral columns.

Εικόνα 3: Σύνθετη φωτογραφία, που δείχνει τη θέση των πλακών στο 7ο αυχενικό τμήμα σε 18 περιπτώσεις. Οι εστίες έχουν σχεδιαστεί εντός ενός δεδομένου περιγράμματος του νωτιαίου μυελού. Υπάρχει μια οφθαλμοφανής επικράτηση εστιών σε σχήμα βεντάλιας στις πλευρικές στήλες.

Δηλαδή, η εικόνα έχει σχηματιστεί από την τοποθέτηση του ενός πάνω στο άλλο όλων των σχεδίων που απεικονίζουν εστίες του αυχένα από 18 ασθενείς με ΠΣ. Οι εστίες είναι με σκούρο χρώμα στα δύο πλαϊνά και τα σχέδια απεικονίζουν τομές του νωτιαίου μυελού. Τι παρατηρείτε;

Το πρώτο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι όντως οι συγκεκριμένες εστίες δεν είναι τυχαία ριγμένες πάνω στα σχέδια, αλλά προτιμούν τις δύο πλευρικές στήλες κατά μήκος του νωτιαίου μυελού.

Δεύτερον, τα περί βεντάλιας αφορούν τα όρια των εστιών. Δεν είναι ομαλά, ξεκάθαρα και οριοθετημένα όπως στις οβάλ εστίες του εγκεφάλου. Εδώ, τα όρια κάνουν ζιγκ-ζαγκ, δίνοντας μια οδοντωτή όψη στα εσωτερικά άκρα των εστιών. Αυτό ίσως να μην είναι ορατό στη σύνθετη εικόνα, αλλά είναι ένα γνωστό χαρακτηριστικό της παθολογίας του νωτιαίου μυελού.

Τρίτον, και σπουδαιότερο, οι εστίες φαίνεται να ξεκινούν από τις δύο μαύρες κορυφές στα δύο άκρα του σχεδίου, αριστερά και δεξιά. Αφενός το σύνθετο σχέδιο γίνεται πιο σκούρο όσο πλησιάζουμε προς αυτές, αφετέρου οι εστίες φαίνεται να εκτείνονται σε ίσες αποστάσεις από αυτές τις δύο κορυφές, σαν κάποιος να έβαλε τη μύτη ενός διαβήτη πάνω τους και έπειτα σχεδίασε τα όρια του χώρου που καταλαμβάνει κάθε εστία. Χωρίς να γνωρίζει κανείς τίποτα περισσότερο, είναι εύκολο να κάνει αυτή τη συσχέτιση άμεσα από την παρατήρηση της σύνθετης εικόνας και μόνο. Αν μάλιστα κάποιος ισχυριστεί ότι αυτές οι δύο κορυφές μάλλον έχουν σχέση με τη δημιουργία των εστιών, δεν θα σφάλλει και πολύ, σωστά;

Τι είναι λοιπόν αυτές οι δύο κορυφές;

Είναι τα σημεία πρόσδεσης των οδοντωτών συνδέσμων πάνω στο νωτιαίο μυελό (δείτε βίντεο εδώ).

Το κεντρικό νευρικό σύστημα, εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός, βρίσκονται εντός του κλειστού χώρου που ορίζεται από το κρανίο και τη σπονδυλική στήλη αντίστοιχα. Μέσα εκεί είναι κυριολεκτικά βουτηγμένα στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, ώστε να ελαττώνεται το βάρος τους λόγω άνωσης και να μην συνθλίβονται από την άμεση επαφή τους με τα κόκαλα. Ο νωτιαίος μυελός ειδικά έχει μια ιδιαίτερη ελευθερία κινήσεων καθώς η χωρητικότητα της σπονδυλικής στήλης μεταβάλλεται όταν σκύβουμε ή στρίβουμε τον κορμό μας. Όμως δεν πρέπει να κινείται ανεξέλεγκτα για να μην τραυματιστεί. Γι' αυτό υπάρχουν κάποιοι ελαστικοί σύνδεσμοι που τον κρατούν στη θέση του. Οι οδοντωτοί σύνδεσμοι είναι τέτοιοι ακριβώς σύνδεσμοι, τριγωνικοί, πλευρικοί και συμμετρικοί, συνήθως 21 ζευγάρια.

Ο πρώτος που παρατήρησε τον ενδεχόμενο ρόλο των οδοντωτών συνδέσμων στην παθολογία των εστιών της ΠΣ ήταν ο D.R. Oppenheimer, του οποίου είναι και το σχέδιο στην αρχή του άρθρου. Η κομβική του εργασία τιτλοφορείται The cervical cord in multiple sclerosis. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1978 που δημοσιεύθηκε δεν υπήρξε καμιά άλλη (δημοσιευμένη) έρευνα που να επανέλαβε το εγχείρημά του, δηλαδή να πιστοποιήσει ή να απορρίψει τη συσχέτιση των εστιών του νωτιαίου μυελού με τους οδοντωτούς συνδέσμους. Όποιος εντοπίσει κάτι σχετικό, παρακαλούμε να μας ενημερώσει.

Το πλήρες κείμενο της εργασίας δεν είναι, δυστυχώς, διαθέσιμο δωρεάν. Η ομάδα όμως του ccsvitalk το έχει στα χέρια της. Όποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει λεπτομέρειες μπορεί να το ζητήσει.

Σε επόμενα άρθρα θα αναλύσουμε διεξοδικά την εργασία του Oppenheimer, θα εξηγήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι οδοντωτοί σύνδεσμοι εμπλέκονται στην εμφάνιση σπονδυλικών  εστιών και θα παρουσιάσουμε σχετικά ευρήματα άλλων εργασιών που ρίχνουν νέο φως σε γνωστά, πλην ανεξήγητα ακόμα, χαρακτηριστικά αυτών των εστιών. Ανεξήγητα για όσους επιμένουν να κοιτούν με φακούς αυτοανοσίας, βεβαίως.