Βίοι παράλληλοι: Εστίες & φλέβες

Είναι πλέον γνωστό σε όλους ότι οι εγκεφαλικές εστίες της ΠΣ αναδύονται γύρω από μεγάλες και μικρές φλέβες, κυρίως της περικοιλιακής περιοχής. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι εάν οι εν λόγω φλέβες διαφέρουν από εκείνες που δεν έχουν γύρω τους εστία, ή από τις αντίστοιχες ατόμων χωρίς ΠΣ. Η επίσημη νευρολογική θέση είναι ότι δεν υφίσταται καμία δομική διαφοροποίηση του φλεβικού συστήματος πριν την εμφάνιση μιας εστίας σε μια μια δεδομένη περιοχή, και ότι η τοπογραφία των εστιών, πλην των ανεξήγητων ακόμα Dawson's fingers, είναι πάνω-κάτω τυχαία. Ωστόσο η παρακατω εργασία έρχεται να ρίξει μερικές φλεβικές αμφιβολίες:

Vascular Description of Perivenular Lesions in Multiple Sclerosis

Χρησιμοποιώντας μια νέα τεχνική μαγνητικής τομογραφίας, οι ερευνητές μελέτησαν συνολικά 150 φλέβες από 19 ασθενείς και 2 άτομα ελέγχου. 45 από αυτές ήταν περιτριγυρισμένες από εστίες, 41 βρίσκονταν στο κέντρο εστιών και 64 ήταν σε περιοχές χωρίς εστίες. Διαπιστώθηκαν τα παρακάτω:

1. η μέση διάμετρος των φλεβών εντός των εστιών (0.76±0.14mm) ήταν μικρότερη από αυτήν εκτός των εστιών (1.18±0.13mm), σε μικρές και μεγάλες εστίες.


2. οι φλέβες εκτός εστιών είχαν μεγαλύτερη διαμέτρο στους ασθενείς (1.18±0.14mm) παρά στα άτομα ελέγχου (0.99±0.09mm).


3. το 58% των μικρών εστιών βρίσκονταν στην περικοιλιακή περιοχή, 33 βρίσκονταν στην υποφλοιώδη λευκή ουσία και 9% στα όρια λευκής και φαιάς ουσίας.


4. υπήρχε μια μικρή θετική συσχέτιση μεταξύ διαμέτρου φλεβών και εστιών στις μικρές περικοιλιακές εστίες.


5. υπήρχε μια θετική συχέτιση μεταξύ μήκους φλεβών και διαμέτρου εστιών για τις μεγαλύτερες εστίες.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, το (1) δείχνει πιθανόν τη συμπίεση που υφίστανται οι φλέβες από την περιβάλλουσα φλεγμονή, ενώ για το (2) προτείνουν δύο εκδοχές. Η πρώτη, ότι συμβαίνει όντως μια αλλαγή στις φλέβες προ της εμφάνισης εστίας, η δεύτερη, ότι ίσως είναι αποτέλεσμα μιας διάχυτης μείωσης του εγκεφαλικού όγκου.

Η πρώτη δική μας παρατήρηση είναι ότι το (3) παρέχει μια στατιστική ένδειξη ότι η γενεσιουργός αιτία των εστιών είναι ισχυρότερη στον περικοιλιακό χώρο και εξασθενεί όσο απομακρυνόμαστε από εκεί και πλησιάζουμε τον φλοιό. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να είναι κάποιος μικροπαράγοντας εντός του αίματος, όπως ένας ιός ή κάποιο παρανοϊκό κύτταρο του ανοσοποιητικού, γιατί τότε θα δρούσε με την ίδια ένταση σε οποιοδήποτε επίπεδο του φλεβικού δικτύου. Επομένως, πρόκειται για μια ενεργειακή κατάσταση του ίδιου του αίματος η οποία παράγεται στην περικοιλιακή περιοχή και εκτονώνεται βαθμιαία προς τα εξωτερικά στρώματα του εγκεφάλου, δηλαδή μία σφοδρή παλινδρόμηση.

Επιπλέον, η εξήγηση για το (1) φαίνεται πειστική, δεδομένου ότι οι φλέβες είναι εκτατές και επομένως μπορούν να δώσουν χώρο στον διογκωμένο και σκληρότερο περιβάλλοντα χώρο. Ωστόσο, από τις εξηγήσεις για το (2), η δεύτερη φαίνεται λίγο προβληματική. Αφενός δεν αναφέρεται ο βαθμός της τοπικής και συνολικής ατροφίας, αφετέρου, το γεγονός και μόνο ότι η φλέβα έχει χώρο να διογκωθεί δε σημαίνει ότι θα το κάνει. Το περιεχόμενό της σε αίμα είναι αυτό που θα καθορίσει τη διάμετρό της σε συνδυασμό με την αντίσταση του περιβάλλοντος ιστού. Εφόσον λοιπόν το φαινόμενο παρατηρήθηκε σε υγιή ιστό είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι η φλέβα διογκώθηκε επειδή η πίεση εντός της αυξήθηκε λόγω μεγαλύτερης παρουσίας φλεβικού αίματος.

Στο σημείο αυτό έρχεται να ρίξει λίγο φως μια εργασία από το πρόσφατο παρελθόν (2005):

Prominent Perivenular Spaces in Multiple Sclerosis as a Sign of Perivascular Inflammation in Primary Demyelination

Με χρήση μαγνητικής φλεβογραφίας παρατηρήθηκε η ύπαρξη περίεργων διογκωμένων διαστημάτων γύρω από φλέβες που άλλοτε σχετίζονταν άμεσα με κάποια εστία και άλλοτε όχι, ενώ δεν εμφάνιζαν όλες οι εστίες μια τέτοια διογκωμένη περιοχή. Όπου υπήρχαν κοντά εστίες, η  διόγκωση ήταν καλύτερα ορατή στα πρώτα στάδια σχηματισμού των εστιών, όσο αυτές ήταν μικρές και ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός δεν είχε ακόμα διαρρηχθεί. Οι ερευνητές τις απέδωσαν σε περιφλεβική φλεγμονή, όμως ποια είναι η πειστικότερη εξήγηση για την προέλευση αυτής της φλεγμονής; Γιατί άραγε αναφέρουν οι ερευνητές ότι στις εν λόγω περιοχές η ροή του αίματος είναι πιθανόν αργή;

There is often a faint linear enhancement along the perivascular space, as shown in Figure 1C, which we believe is venous enhancement due to slow flow of intravenous contrast material that further confirms that the observed prominent perivenular spaces are in fact perivenous.

Σχετικό με τα παραπάνω είναι και ένα πρόσφατο άρθρο του ccsvitalk γύρω από την ορατότητα των φλεβών στους εγκεφάλους ασθενών με ΠΣ:

 Μειωμένη απεικονισιμότητα των φλεβών του εγκεφάλου