Η άρνηση

Το 1925 πηγαίνει στον Freud ένας ασθενής με την εντύπωση ενός επίμονου δυσάρεστου ονείρου.  Η ανάλυση πρέπει να βοηθήσει τον ασθενή να καταλάβει ποιό είναι το πρόσωπο, που του δημιουργεί το ενοχλητικό περιεχόμενο στο όνειρο.  Ρωτάει ο Freud τον ασθενή αν έχει καμία ιδέα.  Και απαντάει ο ασθενής: "ξέρω, θα σκεφθείτε ότι είναι η μητέρα μου, αλλά δεν είναι η μητέρα μου".

Μετά από πολλές συνεδρίες, αποδείχθηκε πως ήταν η μητέρα του, την οποία η γλώσσα του ασθενή την έφερε στην επιφάνεια από πολύ νωρίς, σε μία αρνητική πρόταση ωστόσο.  "Δεν είναι η μητέρα μου" είναι η άρνηση που σημαίνει μία κατάφαση, και αυτό γιατί το υποκείμενο που λέει την πρόταση μόνο αυτό ξέρει πως είναι η μητέρα, αλλά θέλει να το αποκλείσει από το να το μάθουν οι άλλοι.

Έχει πολλά τέτοια παιχνίδια η ψυχανάλυση, που άλλοτε βγάζουν νόημα, άλλοτε φαίνονται μόνο παιχνίδια.  Γεγονός είναι ότι ο μηχανισμός της άρνησης υφίσταται ως μία προσπάθεια να καλυφθεί μία κατάφαση.  "Είμαι καλά, δεν έχω τίποτα, και όλα θα πάνε καλά", ισχυρίζεται ένας ασθενής, όταν προφανώς δεν είναι και τόσο καλά.

Αυτό δε σημαίνει ότι κάθε άρνηση είναι κατάφαση, αλίμονο.  Αυτή η ανάλυση προκύπτει μόνο σε προτάσεις που θα μπορούσαν και να είχαν παραληφθεί, αλλά το υποκείμενο δεν τις παραλείπει: αφού δεν είναι η μητέρα στο όνειρό σου, τότε γιατί μας την αναφέρεις; Αφού είσαι καλά, τότε γιατί επιμένεις να το λες;

Τέτοιες επαναλήψεις προτάσεων που θα μπορούσαν και να είχαν παραληφθεί έκαναν τον Freud να υποθέσει πως ο μηχανισμός της άρνησης είναι ένας ωραιότατος τρόπος να μιλήσει το "υποσυνείδητο", χωρίς να λογοκριθεί.  Αν πει, "είναι η μητέρα μου που με ενοχλεί!" το υποσυνείδητο θα οδηγήσει σε σύγκρουση το συνειδητό, που θα κατανοήσει μεμιάς την αλήθεια.  Αν δεν πει τίποτα, δεν εκτονώνεται το υποσυνείδητο, που βγαίνει και ξαναβγαίνει στα όνειρα.  Οπότε επιλέγει να μιλήσει δια της άρνησης, και να αρνηθεί αυτό που στην ουσία ισχύει.

Zu dieser Auffassung der Verneinung stimmt es sehr gut, daß man in der Analyse kein »Nein« aus dem Unbewußten auffindet und daß die Anerkennung des Unbewußten von Seiten des Ichs sich in einer negativen Formel ausdrückt. Kein stärkerer Beweis für die gelungene Aufdeckung des Unbewußten, als wenn der Analysierte mit dem Satze: »Das habe ich nicht gedacht«, oder: »Daran habe ich nicht (nie) gedacht«, darauf reagiert.

Die Verneinung

Όπως τελικά έγραψε ο Freud το 1925, στο άρθρο του "Άρνηση", στην ανάλυση καταφέρνει πάντα να αναδυθεί η αλήθεια, μόνο που αυτό συμβαίνει στα πλαίσια αρνητικών προτάσεων.  Αφού το "υποσυνείδητο" καλείται έτσι γιατί εκεί θάβονται φόβοι και επιθυμίες ανεκπλήρωτες του συνειδητού, το περιεχόμενό του δεν πρέπει να είναι προσβάσιμο στο συνειδητό "εγώ".  "Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη για την ανακάλυψη του υποσυνειδήτου, από τις εξής προτάσεις που θα πει ο αναλυόμενος: "Αυτό δεν το σκέφτηκα ποτέ" ".

Κρατάμε κάποιες ενστάσεις για τον Freud, αν και συνολικά το παράδειγμα της χρήσης άρνησης ως άμυνας είναι κυρίαρχο στις ανθρώπινες συναναστροφές.  Ερμηνεύουμε, λοιπόν, την άρνηση με τον τρόπο που προτείνει ο Freud μόνο σε προτάσεις που θα μπορούσαν να παραληφθούν αλλά δεν παραλείπονται, και διατυπώνουν ένα νόημα, που θα μπορούσε να παραληφθεί, σε άρνηση, εννοώντας το αντίθετο.

"My name is Sal Sclafani and I don't treat multiple sclerosis" λέει στην αρχή του βίντεο, χαμογελώντας, και με το βλέμμα χαμηλά, ο γιατρός που θεραπεύει το CCSVI, και όχι μία "απομυελινωτική νόσο αγνώστου αιτιολογίας".

Εμείς ξέρουμε ότι "δεν θεραπεύεται" η σκλήρυνση, όπως το ξέρει και ο ίδιος.  Η πρότασή του θα μπορούσε να παραληφθεί.  Τα συμπεράσματα δικά σας.

Salvatore Sclafani CCSVI patient education welcome