Ψυχ-ώσεις

Δε συμβαίνει συχνά, αλλά συμβαίνει ενίοτε να εκδηλώνεται, ως σύμπτωμα της σκλήρυνσης, ένα οξύ ψυχωσικό επεισόδιο.  Χαρακτηριστικά παρατίθεται η περίπτωση μίας 31χρονης με αδυναμία συγκέντρωσης, διάθεση ευφορίας και έμμονη ιδέα πως οι γείτονες της έκαναν voodoo, για το οποίο "άκουγε φωνές" να την προειδοποιούν.  Ήταν το πρώτο, και μόνο, ψυχωσικό επεισόδιο της κοπέλας, η οποία στην πορεία διαγνώστηκε με υποτροπιάζουσα σκλήρυνση και παρουσίασε μόνο νευρολογικά, όχι ψυχιατρικά, ελλείμματα.

Acute paranoid psychosis in multiple sclerosis

Η ψύχωση είναι γενικός όρος για τις διαταραχές συναισθήματος και σκέψης που κοινά αποκαλούμε "τρέλα".  Οι όροι σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, παρανοϊκή σκέψη, ψευδαισθήσεις, μανίες συγκαταλέγονται στις αιτίες που ορίζουν μία ψύχωση, φαινόμενα τα οποία είναι όλα άγνωστης αιτιολογίας.  Εμφανίζονται συχνά σε νέους ανθρώπους, πιο συχνά σε άντρες από ότι σε γυναίκες, έχουν μεγάλη γενετική βάση και προκαλούν ισχυρή κοινωνική αναπηρία και στίγμα.  Δεν έχει εντοπιστεί μία σαφής αιτία για τις χρόνιες αυτές ασθένειες, τα συμπτώματα των οποίων υποτροπιάζουν ή επιδεινώνονται σταθερά.

Όταν γεννήθηκε η ψυχανάλυση, αρχές του εικοστού αιώνα, η ψύχωση και η νεύρωση χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν δύο τελείως διαφορετικές καταστάσεις.  Δυνητικά, είμαστε όλοι νευρωτικοί, αλλά όχι όλοι ψυχωτικοί (τα στατιστικά λένε πως η ψύχωση αφορά περίπου έναν στους διακόσιους ανθρώπους).  Η νεύρωση χαρακτηρίζεται από τον μηχανισμό της απώθησης και τη λειτουργία του υποσυνειδήτου: αν δεχτούμε την τοπολογία του Freud, το "εγώ" ισορροπεί ανάμεσα στο "υπερ-εγώ" (κανόνες και νόμοι) και το "αυτό" (φόβοι και επιθυμίες).  Όταν οι φόβοι και οι επιθυμίες δε μπορούν να ξεπεραστούν ή εκπληρωθούν, τότε απωθούνται στο υποσυνείδητο.  Η νεύρωση πολλές φορές περιγράφεται ως το αποτέλεσμα της χαλάρωσης αυτής της απώθησης.  Χάριν αστεϊσμού λέγεται πως κάθε άνθρωπος είναι δυνάμει νευρωτικός, γιατί κάθε άνθρωπος συνεχίζει τη ζωή του έχοντας θυσιάσει κάποια επιθυμία, ή έχοντας ενδώσει σε κάποιο φόβο, ή έχοντας απωλέσει τις άμυνές του απέναντι σε αυτές τις δύο καταστάσεις.

Η ψύχωση είναι κάτι τελείως άλλο.  Στην ψύχωση, δεν υπάρχει καν "εγώ".  Η τοπολογία της νεύρωσης δε λειτουργεί.  Η ίδια η πραγματικότητα πάσχει, εμφανίζεται αλλοιωμένη.  Ο ασθενής δεν ασχολείται με απωθημένους φόβους ή επιθυμίες, αλλά με τη βεβαιότητα μίας τελείως διαφορετικής πραγματικότητας.  Ενώ ο νευρωτικός επιδέχεται ανάλυσης, ο ψυχωτικός δε μπορεί να αναλυθεί, γιατί δεν εμφανίζεται ποτέ ο ίδιος.  Εμφανίζεται πάντα η διαταραχή του, η διαταραγμένη πραγματικότητά του δηλαδή.  Επίσης, ενώ κάθε υγιής γνωρίζει πως τίποτα δεν είναι βέβαιο, ο ψυχωτικός έχει μόνο βεβαιότητες στην πραγματικότητά του.  Παραδείγματα: ένας ασθενής που νομίζει πως του μιλάει ο Θεός, ένας ασθενής που θεωρεί τον εαυτό του κάποιον γνωστό ήρωα, ένας ασθενής που νομίζει πως μπορεί να ανάψει φωτιές με το κλείσιμο των βλεφάρων του, ένας ασθενής που νομίζει πως όλοι οι άλλοι θέλουν να τον δηλητηριάσουν.

Παράδειγμα τέτοιας ψύχωσης, αναλυμένης από τον Γάλλο Ψυχαναλυτή Ζακ Λακάν: ο Πρόεδρος Εφετείου της Δρέσδης Δρ. Σρέμπερ, ο οποίος (1903) επέμενε πως ο Θεός του μιλούσε καθημερινά, γιατί τον θεωρούσε εξόχως προικισμένο, και ήθελε να τον μεταμορφώσει σε γυναίκα, για να κάνει τα θαύματά του μέσα από αυτόν.

Οι δραματικές αυτές ψυχικές εκδηλώσεις δεν είναι λιγότερο σωματικές.  Η Καρτεσιανή λογική που χώριζε τον άνθρωπο σε σώμα και ψυχή έχει δώσει τη θέση της, ήδη από την αρχή του περασμένου αιώνα, στη φαινομενολογία του σώματος (βλέπε Edmund Husserl και Maurice Merleau-Ponty): η αντίληψη και η αίσθηση πορεύονται από το σώμα, και καταλήγουν να επηρεάζουν την προσωπικότητα, η οποία, με τη σειρά της, εκφράζεται με τα μέσα του σώματος.  Ένας ασθενής με κατάθλιψη δεν έχει όρεξη να βγει έξω: αυτό δεν είναι αιτία, παρά μονο αποτέλεσμα.  Δεν ψέγουμε, συνεπώς, τον ασθενή με σκλήρυνση αν δεν έχει θετική διάθεση, αν δεν έχει καν διάθεση.  Εκτός αν νομίζουμε πως η διάθεση είναι κάτι άλλο έξω από τον εγκέφαλο.

Ένας φίλος μου, ο Γιάννης, μου είπε σήμερα: "Ο Νευρολόγος μου είπε πως με τη διάθεση που έχω δε θα γίνω ποτέ καλά".  Αν ο Γιάννης πάρει τοις μετρητοίς την παραπάνω δήλωση του γιατρού του, τότε θα πιστωθεί με διπλάσια κατάθλιψη εξ αιτίας της ενοχής του.

Έχουμε ξεπεράσει τον Freud και την εμμονή του στη λέξη "ψυχή".  Ακόμη και οι ανθρωπιστικές επιστήμες και η φιλοσοφία έχουν επιστρέψει στο σώμα.  H συνείδηση είναι σωματική.  Είμαστε το σώμα μας.  Είμαστε οι δυνατότητες και οι αδυναμίες του.  Η απλή κοινή δήλωση πως "η ασθένεια με άλλαξε, με έκανε άλλον άνθρωπο" έχει βάση εφόσον η ασθένεια δρα αναγκαστικά σε σωματικό επίπεδο.  Είτε η ασθένεια εκδηλώνεται ως θλίψη, είτε ως δυσκινησία, σε έκανε άλλον άνθρωπο.  Δεν υπάρχει τίποτα το μεταφυσικό σε αυτό.

Ίσως ο κάθε Γιάννης πρέπει να πει στον γιατρό του πως δεν ευθύνεται ο ίδιος για την ατροφία του ιπποκάμπου στον εγκέφαλο, η οποία έχει συνδεθεί με κατάθλιψη στην σκλήρυνση, μάλλον λόγω υποξίας.  Αντίθετα,  ευθύνεται απόλυτα αυτός/αυτοί που δε θέλουν να διερευνήσουν την πιθανότητα το CCSVI να προκαλεί κοινωνικές και σωματικές αναπηρίες και σκλήρυνση κατά πλάκας.  Και χαρακτηρίζουν όλους τους υπόλοιπους που, στην άνιση αυτή μάχη, πολεμούν με επιχειρήματα και μελέτες στο χέρι, υστερικούς και τρελούς.

The Connection Between MS and Depression