Η διαβλητότητα των ιατρικών ερευνών

Ο Καθηγητής Πρόληψης Νοσημάτων και Παθολογίας Ιωάννης Ιωαννίδης, Διευθυντής τώρα του Stanford Prevention Research Center, έδωσε συνέντευξη στις 28-11-2010 στο περιοδικό Έψιλον της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, στην οποία αποκαλύπτει ιατρικούς μύθους γύρω από ασθένειες και φάρμακα.

Ο Έλληνας Καθηγητής είναι κυρίως διάσημος για δύο έρευνες διεθνούς βεληνεκούς, που δημοσιεύθηκαν σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά. Η πρώτη προέβλεπε υψηλά ποσοστά λάθους στις ιατρικές έρευνες που γίνονται (10% στις καλύτερες, 80% στην πλειοψηφία αυτών), καταλήγοντας ότι σε σημαντικό ποσοστό οι ερευνητές "μαγειρεύουν στοιχεία" ώστε να εξυπηρετήσουν ίδιους σκοπούς. Το άρθρο αυτό έχει τις περισσότερες αναγνώσεις στην ιστορία του περιοδικού στο οποίο δημοσιεύθηκε, PLoS MEDICINE:

Έρευνα

Σε προφορική συνέντευξή του για την τηλεόραση, ο Καθηγητής ανέφερε παραδειγματικά πως από τις 100 έρευνες που θα γίνουν για ένα φάρμακο, θα δημοσιευθούν τελικά μόνο αυτές που αποδεικνύουν την όποια χρησιμότητα του φαρμάκου, και θα αποσιωποιηθούν οι ουδέτερες ή αρνητικές έρευνες.  Έτσι, ενώ ένα φάρμακο είναι ουσιαστικά άχρηστο, παρουσιάζεται τελικά πολύ αποτελεσματικό (καμπανάκι για ιντερφερόνες).  Αν, ωστόσο, υπάρχουν αρνητικά στοιχεία για ένα φάρμακο που είναι αδύνατο να μείνουν κρυφά, η εταιρεία θα χρηματίσει έναν μεγαλογιατρό, ώστε αυτός να μιλήσει για το φάρμακο και να κερδίσει την εμπιστοσύνη του κοινού.  Τελείως αδιάκριτο, συμπληρώνει ο κ. Ιωαννίδης, είναι το καθεστώς σε συνέδρια: ακόμη και οι ξενοδόχοι απροκάλυπτα ρωτούν τους ιατρούς "ποιά φαρμακευτική εταιρεία θα καλύψει τη διαμονή σας;" ενώ αν ο γιατρός αναφέρει τουλάχιστο 3 φορές το όνομα ενός φαρμάκου στην παρουσίασή του στο συνέδριο, θα έχει αντίστοιχες απολαβές.

Γίνονται αυτά συνέχεια και από όλους;  Όχι βέβαια.  Συνήθως οι γιατροί, όπως και όλοι οι άνθρωποι, υποκινούνται από το ένστικτο της αγέλης και θέλουν να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους.  Όμως ο καθηγητής σημειώνει πως οι απάτες στην ιατρική είναι πολλές.  Για παράδειγμα: μικρές ερευνητικές ομάδες, που δεν συνεργάζονται, παράγουν μικρές έρευνες, χωρίς αυστηρά πρωτόκολλα, με ελάχιστη διαφάνεια, με στατιστική που δε μπορεί να ελεγχθεί, εξυπηρετώντας μεγάλα συμφέροντα.  Το PSA είναι ένα παράδειγμα: το προστατικό ειδικό αντιγόνο που υποτίθεται ότι ανιχνεύει τον καρκίνο του προστάτη, είναι κατά γενική ομολογία κακή διαγνωστική εξέταση, χρησιμοποιείται όμως ευρέως γιατί οι Ουρολόγοι ζουν από αυτή την εξέταση.

Η δεύτερη έρευνα του κ. Ιωαννίδη είναι δημοσιευμένη στο περιοδικό της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης:

Έρευνα

Σε αυτήν, υποστηρίζει πως τα μεγάλα ποσοστά λάθους αφορούν κυρίως την αφρόκρεμα των ερευνών.  Ο γιατρός εξέτασε τις 49 σημαντικότερες ιατρικές έρευνες που από το 1990 είχαν συγκεντρώσει περισσότερες από 1000 παραπομπές στην ιατρική βιβλιογραφία.  Από αυτές, οι 45 ισχυρίζονταν πως είχαν βρει μία πετυχημένη θεραπεία.  Οι 34 είχαν υποβληθεί σε επανέλεγχο, που είχε δείξει πως οι 14 (41%) είχαν σοβαρά λάθη ή υπερβολές.

Τότε γιατί τις χρησιμοποιούμε;  "Λόγω αδράνειας, και, μερικές φορές, διότι διακινδυνεύονται τεράστια χρηματικά συμφέροντα" απαντά έμπλεος κυνισμού ο Δρ. Ιωαννίδης.  Αναφέρει χαρακτηριστικά ο γιατρός το παράδειγμα της ορμονοθεραπείας σε γυναίκες, βιομηχανία με τζίρο πάνω από 10 δις δολλάρια.  Το 2002 μία μελέτη έδειξε όχι μόνο ότι η ορμονοθεραπεία δεν κάνει καλό, αλλά αυξάνει τον κίνδυνο για έμφραγμα, καρκίνο του μαστού, εγκεφαλικό και άνοια.  Μόλις βγήκε η μελέτη, η βιομηχανία άρχισε να παράγει αντι-βιβλιογραφία (κάτι σαν τις εργασίες Νευρολόγων που δε βρίσκουν CCSVI σε κανέναν ασθενή με σκλήρυνση - μα σε κανέναν όμως).  Επαγγελματίες συγγραφείς έγραψαν άρθρα που έβγαζαν άχρηστη τη μελέτη, και ζήτησαν από καθηγητές Πανεπιστημίου να τα υπογράψουν, με αντάλλαγμα μία δημοσίευση με το όνομά τους σε έγκυρα περιοδικά.  "Έχουμε εγκαταλείψει στο έλεος της βιομηχανίας την κλινική έρευνα" δηλώνει ο Δρ. Ιωαννίδης.

Οι έρευνες που δείχνουν ότι το κάπνισμα είναι βλαβερό είναι αξιόπιστες, αν και η καπνοβιομηχανία έχει δημιουργήσει την εντύπωση πως χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα.  Οι έρευνες που είχαν γίνει για τα αγχολυτικά στην Αμερική ήταν οι μισές θετικές, οι μισές αρνητικές, όμως στην επιστημονική βιβλιογραφία οι δημοσιευμένες έρευνες είναι μόνο θετικές.  Οι εγχειρήσεις στη σπονδυλική στήλη για τον πόνο στη μέση, σε ποσοστό 50-70%, δεν έχει τεκμηριωθεί πως είναι χρήσιμες, ωστόσο είναι ακριβές και προτιμώνται.  Της ίδιας χαμηλής αξιοπιστίας είναι και οι δηλώσεις σε συνέδρια από "ειδικούς" ιατρούς της φαρμακοβιομηχανίας - δηλώσεις όμως που επηρεάζουν την κοινή γνώμη των λοιπών ιατρών και ασθενών.

Για όσους δε γνωρίζουν, ο Δρ. Ιωαννίδης έχει διδάξει στο Χάρβαρντ, στο Λονδίνο και στην Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων, ενώ οι έρευνές του τον έχουν κάνει περιζήτητο στην ιατρική κοινότητα.  Σύμφωνα με το έγκυρο αμερικανικό περιοδικό "The Atlantic" είναι ένας από τους επιστήμονες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο.

Άντε να κατανοήσεις, μετά από όλα αυτά, πώς βοηθάει το Rebif 33% και πώς το Tysabri μειώνει τον κίνδυνο εξέλιξης της επιδείνωσης.

Αν ενδιαφέρεστε, παρακολουθήστε και βιντεοσκοπημένη ομιλία του για το National Institutes of Health με θέμα την αξιοπιστία των κλινικών ερευνών.

Βίντεο

Καλή απομυθοποίηση!